Toprak örnekleri tekniğine uygun bir şekilde alındıktan ve analizleri yapıldıktan sonra analiz sonuçlarının yorumlanması gereklidir. Toprak analiz sonuçlarının yorumlanması mutlaka uzmanlar tarafından yapılmalıdır. Çünkü analiz sonuçları bir bütündür ve tüm analiz değenlerinin birlikte değerlendirilmesi gerekmektedir. Sadece tek bir kritere bakılarak tarla toprağı hakkında bilgi sahibi olmak mümkün değildir. Burada toprakta analizleri yapılan parametrelerin açıklaması yapılacaktır.
TOPRAĞIN BÜNYESİ
Toprak bünyesi, bitki yetiştiriciliği yönünden büyük etkileri olan ve toprağın verimlilik düzeyini belirleyen en önemli özelliklerindendir. Bünye açısından topraklar; "kumlu", "kumlu tınlı", "tınlı", "killi tınlı", "killi" olarak veya ağır, orta ve hafif bünyeli olarak adlandırılırlar. Kumlu yani hafif bünyeli topraklar besin maddeleri ve suyu iyi tutamazlar. Bu nedenle besin maddeleri kolayca yıkanmakta ve gübre etkinliği düşmektedir. Kumlu toprakların organik madde uygulamaları ile fiziksel ve kimyasal özellikleri iyileştirilebilir. Killi yani ağır bünyeli topraklar su ve besin maddelerini tutma kapasitesi yüksek olup, tava gelmesi ve işlenmesi zor topraklardır. Ayrıca su geçirgenlikleri ve havalanma kapasitesi de düşüktür. Tınlı yani orta bünyeli topraklar iyi bir bitki gelişimi için uygun düzeyde su ve bitki besini içerecek kadar kil, kum ve silt içerirler.
TOPRAK REAKSİYONU (pH) DURUMU
Toprakların reaksiyonu yani pH’sı toprakların asitlik ve alkalilik özelliğini gösteren bir kriter olup, bitki besinlerinin alınabilirliğini etkileyen en önemli faktörlerdendir. Toprak pH’sı bitki besin elementlerinin alımını, toprakta ayrışmasını, çözünürlüğünü ve depolanmasını etkilemektedir. Çoğu bitkilerin gelişmesi için nötr toprak reaksiyonu en uygun olup, 6,5-7,5 arasında pH bütün bitki besin elementlerinin yarayışlılığı için yeterli sayılabilecek düzeydir. Topraklarda pH değerlerine göre toprağın asitlik-alkalilik derecesi aşağıdaki tablodan değerlendirilebilir.
TOPRAKLARIN TOPLAM TUZ DURUMU
Toprakların tuzu, kuru madde bazında toplam tuz (%) olarak bildirilir. Her toprakta bir miktar çözünmüş tuz bulunur ve toprağın verimliliği açısından bitki gelişimine olumsuz etki edecek düzeyde olup olmadığı ile değerlendirilir. Toprakta fazla miktardaki çözünür tuzlar, köklerde çatlamalara neden olur, bitki besin maddesi alımı azalır ve bitkide besin dengesi bozulur.
TOPRAKLARIN KİREÇ DURUMU
Kireç, topraklarda granülasyonu sağlayan bir materyaldir. Ayrıca asit karakterli topraklarda daha uygun bir beslenme ortamının oluşması için kireç uygulamaları yapılmaktadır. Kirece tolerans bakımından bitki tür ve çeşitleri arasında önemli farklılıklar olabilmektedir. Ancak toprakta kirecin yüksekliği bazı besinlerin alımını olumsuz etkilemektedir. Fazla ve çok fazla kireç içeren topraklarda, fosfor, demir ve çinko gibi bazı elementlerin alınamaması nedeniyle eksikliği ortaya çıkmaktadır. Toprakların kireç düzeyi aşağıdaki tablodan değerlendirilebilir.
TOPRAKLARIN ORGANİK MADDE DURUMU
Organik madde toprakların çok önemli bir yapı maddesi olup, toprakların agregasyonunda, su tutma kapasitesinde, su geçirgenliğinde ve toprağın birçok fiziksel, kimyasal ve biyolojik özellikleri üzerinde olumlu etkilidir. Organik maddesi yüksek toprak, verimli topraktır. Birçok besin maddesi organik maddenin bünyesinde ve yüzeylerinde taşınmaktadır. Azot, kükürt ve borun hemen tümü organik maddeden alınır. Toprakların organik madde durumu analiz raporundan bulunup, aşağıda verilen tabloya göre fikir sahibi olunabilecektir.
TOPRAKLARIN BİTKİYE YARAYIŞLI FOSFOR DURUMU
Fosfor, bitki beslenmesi açısından en önemli makro elementlerdendir. Topraklar çoğu kez alınabilir fosfor bakımından yetersiz durumdadır. Gübrelerle toprağa verilen fosforun kolayca tutularak yarayışsız şekle dönüşmesi nedeniyle fosfor eksikliği sık rastlanan bir durumdur. Fosfor toprakta hareketsiz bir elementtir ve gübreleme yapıldığında mutlaka fosfor aktif köklere en yakın kısma, 15- 20 cm kök derinliğine verilmeli ve üzeri kapatılmalıdır.
TOPRAKLARIN BİTKİYE YARAYIŞLI POTASYUM DURUMU
Bitkiler tarafından en çok alınan elementlerden biri olan potasyum, toprakta nispeten fazla miktarda bulunmaktadır. Eğer toprak analiz sonuçlarına göre yetersiz görülüyorsa uygulanmalıdır. Analiz raporunda bulunan potasyum değeri aşağıdaki tablodan karşılaştırılabilir.
Kaynaklar; Türkiye Gübre ve Gübreleme Rehberi, Tarım ve Orman Bakanlığı Gübreleme Rehberi