Gübreler içerisinde en sıklıkla kullanılan tür, kimyasal gübrelerdir. Kimyasal gübreler, bileşimlerinde bir veya birden fazla bitki besin maddesini bir arada bulundurur. Organik gübrelerden farklı olarak yüksek miktarda bitki besin maddesi içerir ve suda kolayca çözünürler.
1. TEK BESİN İÇEREN GÜBRELER
1.1 AZOTLU GÜBRELER
Azotlu gübreler bünyelerindeki azot formuna göre genel olarak; Nitratlı gübreler, Amonyumlu gübreler, Amidli Gübreler, Amonyum ve Nitratlı Gübreler olarak 4 grupta toplanabilirler. En çok kullanılan azotlu gübreler; Amonyum sülfat, Amonyum nitrat ve Üredir. Azotlu gübrelerin fazlaca verilmesi gerektiği durumlarda, verilecek miktar birkaç kısma bölünerek uygulanmalıdır.
Amonyum Sülfat: Amonyum sülfat, beyaz renklidir ve toz şekere benzediği için halk arasında “şeker gübre” olarak da bilinir. Kimi zaman açık yeşil, açık mavi veya grimsi yeşil renkli de olabilir. İçerisinde % 21 saf azot bulunan amonyum sülfat, asit reaksiyonlu topraklarda uzun süre kullanılırsa asitlenme yapabilir. Bu nedenle bu topraklarda amonyum sülfat yerine amonyum nitrat kullanılmalıdır. Amonyum sülfat kireçli, nötr ve hafif alkali topraklar için uygun bir gübredir.
Amonyum nitrat: 100 kilosunda 26 ile 33 kg arasında saf azot içermektedir. Bünyesinde hem amonyum hem de nitrat formunda azot bulunmaktadır.
Üre: Azotlu gübrelerden üre, içerisinde en fazla azot bulunduran gübredir. 100 kilogramında 45-46 kilo saf azot bulunur. Suda tamamen erir, beyaz renkli ve yuvarlak tanelidir. Üre bütün bitkilere rahatlıkla uygulanır. Sonbahar ve İlkbahar gübrelemelerinde, bitkinin gelişme dönemlerinde de kullanılabilir.
1.2 FOSFORLU GÜBRELER
İçerisinde sadece fosfor elementini bulunduran gübrelerdir. Bunlar Normal Süper fosfat ve Triple süper fosfat olmak üzere iki çeşittir. Normal Süper fosfat tanecikler halinde yani granül görünümdedir. Açık gri veya boz renkli olan süper fosfat içerisinde % 16-18 oranında suda eriyebilen fosfor asidi vardır. Triple süper fosfat, 100 kilogramında 43-46 kilo arasında fosfor asidi vardır. Kirli beyaz veya gri tanecikler halindedir. Uzun süre rutubetli yerlerde saklandığında su çekerek topaklaşır. Eğer topaklaşmış ise bu kesekler kırılarak kullanılabilir.
1.3 POTASYUMLU GÜBRELER
Kimyasal gübrelerin potasyum içerenleri de, Potasyum sülfat ve Potasyum nitrat olmak üzere iki tanedir. Topraklarımız genelde potasyum bakımından yeterli durumda olduğundan, potasyumlu gübre tüketimi de sınırlıdır. Potasyum sülfat % 48-52 oranında potasyum bitki besin maddesi içerir. Potasyum nitrat ise % 46 oranında potasyum içermektedir. Potasyum kompoze gübreler içerisinde de bulunmaktadır. Ancak, toprak analizine göre ve ihtiyaç olan yerlerde kullanılmalıdır.
1.4 MİKROELEMENT GÜBRELERİ
Bünyelerinde demir, çinko, bakır ve mangan gibi mikro besin elementleri bulunan gübrelerdir. Katı veya sıvı formda veya diğer besin elementleri ile kompoze olarak piyasada bulunmaktadır. Mikro element gübreleri sülfat veya nitrat formunda olabildiği gibi şelat formunda da bulunmaktadır. Örneğin demir şelat (Fe EDDHA), çinko şelat (ZnEDTA) aktif maddesi olan ve piyasada çeşitli ticari isimlerle satılmaktadır. Şelatlı gübrelerin özelliği, içinde bulundurduğu besin elementini bitkinin kullanacağı formda hazır şekilde tutmasıdır. Böylece tutulan elementlerin kaybı veya yararsız şekle dönüşmesi engellenmektedir. Özellikle toprak koşullarının uygun olmadığı, demir ve çinko eksikliği yaygın olan alanlarda şelatlı gübreler yaygın olarak kullanılmaktadır. Toprakta kireç ve pH’nın yüksekliği nedeniyle uygulandığında yarayışsız forma dönüşen bu elementler, şelat olarak uygulandığı zaman toprakta yarayışlı şekilde kalmaktadır.
2. KOMPOZE GÜBRELER
Kompoze gübreler birden fazla bitki besin maddesini bir arada bulundururlar. Kompoze gübrenin içerisindeki bitki besin maddeleri azot, fosfor, potasyumdur. Bunlar sırasına göre % olarak ifade edilir. Örneğin 15-15-15 terkibindeki bir kompoze gübrenin 100 kilogramında 15 kilo saf azot, 15 kilo fosfor, 15 kilo da potasyum var demektir. Diamonyum fosfat, 20-20-0, 26-13-0 ve 15-15-15 terkibindedir. Diamonyum fosfat, fosfor ve azot gibi iki önemli bitki besin maddesini içerir. Koyu gri veya kirli beyaz renkli tanecikler halindedir. İçerisinde her bir kilo azota karşılık, yaklaşık 3 kg fosfor bulunur. Diamonyum fosfatın 100 kilosunda yaklaşık olarak 65-70 kg saf bitki besin maddesi vardır. Diğer Kompoze Gübrelerden 20-20-0 terkibindeki kompoze gübre, 100 kilosunda, 20 kilo saf azot, 20 kilo saf fosfor içermektedir. Gri-kahverengi granüller halindedir. Uygun şartlarda uzun süre saklanabilir ve her türlü toprakta kullanılabilir. 15-15-15 şeklindeki kompoze gübresinde azot, fosfor ve potasyum gibi temel bitki besin maddeleri vardır. Bu gübrenin 100 kilogramında 15 kilo saf azot, 15 kilo fosfor, 15 kilo potasyum vardır. Piyasada çeşitli elementleri farklı miktarlarda içeren ve içerisinde çeşitli mikro besin elementleri olan gübreler de bulunmaktadır.
Kaynaklar; Türkiye Gübre ve Gübreleme Rehberi, Tarım ve Orman Bakanlığı Gübreleme Rehberi